Dopingle Mücadele Kuralları

Sporda dopingle alakalı ünlü olayları hepimiz duymuşuzdur. Spor etiği açısından dopingle mücadele çok önemli bir konudur ve bu konuda göz önünde bulundurulması gereken belli başlı faktörler bulunmaktadır.

Doping, sporun baş düşmanlarından biridir. En büyük zararlarından biri sporcu sağlığına zarar vermesi olan doping kullanımıyla ilgili yarışların da bu karanlık tarafına ışık tutan pek çok meşhur vaka vardır. Bir kupa ya da para ödülü kazanmak için ilkesiz bir şekilde hayatlarını tehlikeye atan pek çok insan olduğu için insanlar spor etiğini sorgulamaya başlamıştır. Bu yüzden, dopingle mücadele kuralları hakkında bilgi sahibi olmak çok önemlidir.

Doping, spor dünyasında yasak olan bir yöntemdir ve bu yüzden ulusal ve uluslararası yasalarla düzenlenmektir. Doping, “ilaç kullanımı” anlamına gelmektedir ve bir sporcu için herhangi bir madde kullanımı adaletsiz bir avantaj sağlamaktadır. Bu yüzden, bunun yapıldığı oyunlar “fair play (adil oyun)” kavramına aykırı olduğu için “dirty play (kirli oyun)” olarak nitelendiririlir ve spor dünyasında bu tip vakalar hep olmuştur.

Doping neden yasaktır?

Spor dünyasında her zaman için doping kullanmanın onursuz ve dürüst olmayan bir kazanma yöntemi olarak değerlendirilmesi konusunda bir görüş birliği vardır. Çünkü bu, sporun ruhuna aykırı bir davranıştır. Bu yüzden, insanların hayatını tehlikeye atan madde kullanımlarının kurallarla düzenlenmesi ve yaptırımlarının olması gereklidir.

Dünya Dopingle Mücadele Ajansı (WADA), bu konudan sorumlu olan bağımsız bir kuruluştur. Bu ajans, 1999 yılında İsviçre’de, Uluslararası Olimpiyat Komitesi’nin desteğiyle kurulmuştur. 2003 yılında WADA, Dünya Anti Doping Yasası (Anti Doping Code) yayınlamıştır. Burada yasaklı olan madde ve yöntemler listelenmiştir. Bununla beraber, her devletin kendi kural ve yasalarını da belirlemesi gereklidir.

Dopingle mücadele kurallarını ihlal edenler kimler olabilir?

Spor dünyasında pek çok insan, fiziksel performansını artırmak için yasal olmayan yöntemlere başvurmaktadır. Hatta, sporcuların bu maddelere bağımlı olduğu durumlarla da karşılaşılmaktadır. Pek çok insan buna bağlı olarak, kısa, orta ve uzun vadeli sağlık problemleri de yaşamaktadır.

Bu yüzden bu uygulamalar sporu insani olmaktan çıkarıp ticari bir hale getirmektedir. Bu konu o kadar ciddi boyutlara ulaşmıştır ki sporcuların yanı sıra başka katılımcılar da doping konusunda soruşturmalar geçirmiş ve suçlu bulunmuştur. Bu katılımcılar, sporculardan, takım üyeleri, doktorlar, sağlık çalışanları, antrenörler, ulusal liderler, kamu ve devlet görevlileri ve spor kulübü sahiplerine kadar uzanmaktadır.

Bu yüzden, sportmenliğe aykırı uygulamaların yaptırımşları hem sporcuyu hem de antrenör ve danışmanları da bağlamaktadır. Benzer şekilde, doping kullanımını ister doğrudan ister dolaylı olarak teşvik eden, destekleyen, üstünü örten, ya da madde kullanan kişilere yardım eden herkes cezaya tabidir.

Dopingle mücadele kuralları

Fair play kurallarının ihlal edilmesi, sahtekarlık olarak değerlendirilmekte ve WADA tarafından cezalandırılmaktadır. Doping kullanımı, herkesin adil bir şekilde yarışma hakkını elinden aldığı için bir çeşit hak hırsızlığı olarak görülmektedir. Dünya Anti Doping Yasası’nın 2. maddesi, bir spor etkinliğinden önce, etkinlik sırasında ve etkinlik sonrasında meydana gelebilecek ihlal durumlarını listelemektedir.

Sporcuların hile yapmak için kullandığı maddeler hormonal maddelerdir. En yaygın olanları, EPO ya da EPO, steroid ve amfetamindir. Ayrıca, striknin ve bazı analjezikler gibi uyarıcılar da bu amaçla tüketilmektedir. Teknolojik gelişmeler sayesinde bu tip maddelerin kullanımının tespit edilmesi konusunda gittikçe uzmanlaşılmıştır.

Bu konu, bu maddelerin bir kısmı vücutta da belli bir miktarda üretilebildiği için önemlidir. Buna bağlı olarak da Dünya Anti Doping Yasası, doping testlerinde bulunan 100’den fazla maddeyi içeren yasak listesini sürekli olarak yenilemektedir.

Güncel liste

Türkiye Dopingle Mücadele Komisyonu’nun açıkladığı Türkiye’de yasak olan madde listesini buradan görebilirsiniz. Yasaklılar Listesi her yıl güncellenmektedir. Yasaklılar Listesi yayınlandığı yılın 1 Ocak  – 31 Aralık tarihleri arası geçerlidir. 

Bir anabolik androjenik (erkeklik hormonundan kaynaklı) steroid ve as4-Hidroksistosteron gibi bazı maddeler de düzenlemeye tabi tutulmaktadır. Benzer şekilde, Metilheksanamin türevleri de bu listede yer almaktadır. Yasaklı bir maddeyi, tıbbi bir tedavi için kullanması gereken bazı sporcular için istisnai durumlar olduğunu da belirtmek gerekir.

Bu gibi durumlarda sporcunun bunu tedavi amaçlı kullandığını göstermek için birkaç adımı tamamlaması ve izin alması gereklidir. Bu gereklilikleri sağlamayan sporcular, lisansının askıya alınması ve hatta kazandığı kupaları iade etmesi gibi durumlar yaşayabilmektedir. Bu yüzden, spor federasyonlarının farklı düzenlemelerini takip etmek ve doping hakkında bilgi sahibi olarak bu bilgileri sık sık güncellemek son derece önemlidir.