Anemi Hastalığının Sebepleri ve Türleri
Anemi, kırmızı kan hücrelerinin dokular için gereken oksijeni sağlama yeteneklerinin azalmasıyla ortaya çıkan bir durumdur. O halde, kırmızı kan hücresi nedir? Peki ya hemoglobin? Kaç tane anemi çeşidi vardır? Aşağıdaki yazıda bu soruların cevabını vereceğiz.
Kırmızı kan hücreleri ve anemi türleri
Kırmızı kan hücreleri kana kırmızı rengini veren hücrelerdir. Çekirdekleri yoktur ve tamamen hemoglobin isimli kırmızı bir proteinden oluşurlar.
Vücudun pek çok kısmı kırmızı kan hücrelerinin üretiminde yardımcı rol üstlense de, işin çoğu kemik iliğinde yapılır. Kemik iliği, kemiklerimizin merkezinde bulunan yumuşak dokudur. Kanda dolaşan hücreler kemik iliğinde oluşturulur.
Sağlıklı kırmızı kan hücreleri 90 ile 120 gün arası dayanırlar. O süreden sonra yok edilirler. Böbreklerde üretilen eritropoietin isimli bir hormon, daha fazla kırmızı kan hücresi üretmesi için kemik iliğine sinyal yollar.
Kırmızı kan hücrelerinin oluşturulması için uygun demir seviyesinin yanında, B9 vitamini veya folik asit ve B12 vitamini gerekir.
Kırmızı kan hücrelerinin içinde oksijeni taşıyan proteinin ismi hemoglobindir. Yüksek demir içeriği nedeniyle kırmızı renktedir. Tahmin edebileceğiniz gibi çeşitli anemi türlerinin birinden muzdarip olan insanlarda yeterince hemoglobin bulunmaz.
Anemi türleri
Öncelikle, söz konusu hemoglobin seviyesi olduğunda neyin normal kabul edildiğini bilmeliyiz. Kadınlarda normal hemoglobin plazma seviyesi 12 g/ dl’nin üstüdür. Hamile kadınlar için sınır değer 11 g / dl’dir. Erkeklerde sınır seviyedeki hemoglobin yoğunluğu 13 g / dl’dir.
Farklı sebepler nedeniyle ortaya çıkan anemi çeşitleri mevcuttur. Anemi geçici veya uzun süreli olabilir. Hafif veya şiddetli seyredebilir. Aneminiz olduğundan şüpheleniyorsanız bir doktora danışın. Bu durum, ciddi bir hastalığın belirtisi olabilir. Pek çok farklı anemi türü vardır. Bunlardan bazıları şöyle sıralanabilir:
- Demir eksikliği kaynaklı anemi. Bu en yaygın rastlanan türdür.
- B12 vitamini eksikliğinden kaynaklanan anemi. Kırmızı kan hücrelerinin boylarının aşırı büyümesine neden olur. Megaloblastik anemi olarak bilinir.
- Folik asit eksikliğinden kaynaklanan anemi. Ayrıca kırmızı kan hücrelerinin aşırı büyük olmasına da yol açar. Megaloblastik anemi olarak bilinir.
- Kronik bir hastalıktan kaynaklanan anemi.
- İdiyopatik aplastik anemi. Progenitör kök hücredeki lezyonların yol açtığı miyelodisplastik anemi de bu türe dahildir.
- Diğer patolojik durumlarla ilişkili olarak ortaya çıkan anemi türleri. Bunlar karaciğer hastalığı, hipotiroidizm gibi hastalıklar nedeniyle ortaya çıkan anemiler olabilir. Alkol gibi toksik maddelerin tüketilmesi sonucu da başka bir tür oluşabilir.
İç sebeplere dayanan türlerden biri: Pernisiyöz anemi
Yukarıda bahsettiğimiz gibi yeterince kırmızı kan hücresi üretebilmesi için vücudumuzun belli vitaminlere, minerallere ve besinlere ihtiyacı vardır. Bunların arasında yer alan en önemli üç madde demir, B12 vitamini ve folik asittir.
Pernisiyöz anemi, bağırsaklar B12 vitaminini düzgün bir şekilde özümseyemediğinde ortaya çıkar. Bu durum bir tür megaloblastik anemiye yol açar. Geleneksel olarak bu aneminin nedeni fonksiyoneldir ancak bazen besinsel sebeplerden de kaynaklanır.
Yaygın rastlanan sebepler
Vücut aşağıdaki sebeplerden ötürü gerekli besinleri yeterince almıyor olabilir:
- Mide astarındaki veya bağırsaklardaki değişimler besinlerin emilme şeklini etkileyebilir. Örneğin çölyak hastalığı olan insanlarda böyle bir durum görülür.
- Kötü beslenme. Bu durumda sebep demir eksikliği, B12 eksikliği, folik asit eksikliği olabilir.
- Midenin veya bağırsakların bir kısmının alındığı ameliyatlar.
- Belli ilaçlar.
- Kırmızı kan hücrelerinin normalden daha erken sürede yıkımı (bu durum bağışıklık sistemi ile ilgili sorunlar nedeniyle ortaya çıkıyor olabilir.).
- Kronik böbrek hastalığı, kanser, ülseratif kolit veya romatoid artrit gibi uzun süreli veya kronik hastalıklar.
- Kalıtımsal nedenler. Maalesef talasemi ve orak hücreli anemi gibi genetik olarak aktarılan bazı anemi türleri vardır.
- Lenfoma, lösemi, mileyodisplazi, mültipl miyelom veya aplastik anemi gibi kemik iliğiyle ilgili sorunlar.
- Hemorajik durumlar. Yavaş kan kaybı oluşumu (örneğin şiddetli adet dönemi veya mide ülseri). Bir anda çok fazla kan kaybına yol açabilecek bir başka durum.
B12 ve B9 vitamini eksikliği
B12 vitamini eksikliğinin, vücudunuzun belli bir proteini sağlayamaması sonucu ortaya çıkması mümkündür. İç etken eksikliği, atrofik gastrit veya bir otoimmün durumu gibi bir başka sindirimsel patoloji sonucu oluşmuş olabilir.
Ayrıca mide salgısının işlevselliğinden bağımsız olarak besinsel B12 ve B9 vitamini eksikliği, besinsel sebeplerle ilişkili de olabilir.
Her iki vitamin de fonksiyonları paylaştığına göre, eksiklikleri de aynı tür megaloblastik anemiye yol açar. Bu da vücudunuzda eksik olan vitamin hangisi olursa olsun, mekanizmalarının aynı olduğu anlamına gelir. Bu açıdan bakıldığında, megaloblastik aneminin aslında B12 eksikliğini maskelediğini söylemek mümkün müdür?
Balık, kırmızı et, kümes hayvanı eti, yumurta, süt ve süt ürünlerinde doğal olarak B12 vitamini bulunur. Bu nedenle vegan beslenenler B12 açısından zengin bu yiyeceklerden mahrum kalırlar.
Aynı zamanda bu kişiler bitkisel kaynaklı ürünler açısından zengin bir beslenme programına uydukları için B9 vitamini alırlar. Yani bir kişi, folik asit seviyesi yüksek olmasına rağmen, laboratuvar sonuçlarında çıkmasa bile, anemik olabilir.
Bu nedenle vegan beslenenler, maskeleme ihtimalini elemek için vücutlarındaki homosistein ve metilmalonik asit değerlerini kontrol ettirmeliler.
Kısacası, farklı anemi türleri sıklıkla ortaya çıkabilir ve bunları önlemeyi ve tanımlamayı bilmek önemlidir. Aneminin ortaya çıkma sebeplerini bilmek farkındalık adına atılmış harika bir adımdır.
Yediğiniz yiyeceklerden yeterince vitamin alıp almadığınız konusunda endişeliyseniz, bir multivitamin almanın sizin için iyi bir seçenek olup olmayacağını doktorunuza danışın.
- Salas-Salvadó, J., i Sanjaume, A. B., Casañas, R. T., i Solà, M. E. S., & Peláez, R. B. (Eds.). (2019). Nutrición y dietética clínica. Elsevier Health Sciences.