Çapraz Bağlar için Su Rehabilitasyonu
Diz kapağınızdan geçen iki farklı bağ, ekleminizin stabil kalmasında büyük rol sahibidir. Bu bağlardan herhangi birinin yırtılması durumunda; normal, günlük hayata geri dönmeden önce aylarca tedavi ve özen gösterilmesi gerekmektedir. Çapraz diz bağları söz konusu olduğu zaman, en etkili metotlardan biri su rehabilitasyonudur.
Diz Bağları
Bağ dokular, iskelet yapısını bir arada tutan, yumuşak dokulardır. Diz, uyluk kemiğini (femur) kaval kemiği (tibia) ve baldır kemiğine (fibula) bağlayan dört farklı bağı yapısında bulundurur.
- Ön çapraz bağ
- Arka çapraz bağ
- İç yan bağ
- Dış yan bağ
Bu bağlardan ilk ikisi; diz kapağının arkasında bulunurken, diğer iki bağ; ön tarafının iç ve dış yüzünde yer almaktadır. Bugünkü yazımızda, bu bağların ilk ikisine odaklanacağız.
Çapraz Bağlar
Eğer spor ile ilgileniyorsanız, bir noktada mutlaka çapraz bağ zedelenmesi terimiyle karşı karşıya gelmişsinizdir. Bu kadar önemli bir eklemin denge ve sağlamlığından sorumlu olduğu için, profesyonel atletlerin başına gelebilecek en ağır sakatlanmalardan bir tanesidir.
Bu bağlar her ne kadar esneyip eski formlarına dönebilse de, ısınmadan yapılan ani hareketler ya da limitlerinin ötesinde zorlanmaları, sakatlanmaya sebep olabilir. Bu sakatlanmaların büyük bir çoğunluğu, kişinin ayağı yerde sabitken dizini döndürmeye çalışması sonucu meydana gelir. Buna ek olarak, sert darbe veya koşu esnasında yapılan ani duruşlar da bu tarz bir sakatlanmaya sebep olabilir.
Bağlar aşırı yüklenme veya gerilime dayanıklı değillerdir. Sonuçlar, sakatlığın ciddiyetine göre birinci, ikinci veya üçüncü derece burkulma olarak farklılık gösterebilir.
Birinci derece burkulmalarda şişme gözlemlenirken, ikinci derece burkulmalarda; bağlarda, kısmi veya total yırtılma ve son olarak üçüncü derece burkulmalarda, çıkık ile birlikte total yırtılma gözlemlenir. Her derecenin iyileşme süresi, olasılığı ve sonuçları farklıdır.
Çapraz Bağların Rehabilitasyonu
Çapraz bağların rehabilitasyonunda öncelik hep acı ve şişmenin önüne geçmektir. Bu sürece RICE adı verilir:
- Dinlenme (Rest): Eklemi kullanan herhangi bir aktivite veya harekette bulunmadan dinlenmek.
- Buz (Ice): Şişmeyi kontrol altına almak için soğuk kompres yapmak.
- Sargı (Compression): Eklemi sabit ve sağlam tutmaya yardımcı olacak şekilde sarmak.
- Yükseltme (Elevation): Bacağı kalp hizasından yukarı kaldırarak kan akışını etkilemek ve dolayısıyla şişmeyi azaltmak.
RICE metodundan sonraki süreçte tedavi, sakatlığın derecesine göre farklılık gösterir. Bazı vakalarda, ikinci veya üçüncü derece sakatlık cerrahi müdahale bile gerektirebilir.
Diz tekrar işlev kazandığında, hastalar birçok farklı egzersizi barındıran birkaç farklı rehabilitasyon planına başlayabilirler. Güçlendikçe, sakatlanma öncesi sağlıklarına ulaşmak için giderek daha yüksek yoğunlukta egzersizler yaparlar.
Fakat fizik tedavide bu aşamaya ulaşmadan önce, rehabilitasyonun ilk süreçleri, maalesef çok anlam ifade etmez. Zira, ayakta bile duramıyorsanız, diz eklemini nasıl çalıştırabilirsiniz ki?
Çapraz bağlar için su rehabilitasyonu
Su egzersizleri bu konuda harika bir çözümdür. Su, yerçekiminin etkilerini sınırlayan bir alan sağlamasına ek olarak; vücudu da belirli bir oranda sıkıştırır. Ayrıca suyu belirli bir sıcaklıkta tutmak, hastaların gevşemesine yardımcı olacaktır.
Böylece, hastaların, sakatlıklarını ilerletmeden güçlenmelerine yardımcı olur. Ek olarak, su rehabilitasyonu şişkinliği ve hissedilen acıyı azaltmada da yardımcı olur.
Hastalar, suyun içindeyken, belirli kas gruplarını veya bütün bir bölgeyi hedefleyen egzersizler yapabilirler. Suda yürüyebilir, bisiklete binebilir veya koşabilirsiniz. Tercihiniz ne olursa olsun, dizinizin hareket etmesine ve dolayısıyla iyileşmesine yardımcı olursunuz.
Çapraz bağ rehabilitasyonunda hastalar, tekrar normal yürüyebilme üzerine olduğu kadar germe ve çekme hareketlerine de çalışmalıdırlar. Ayrıca, denge veya propriyosepsiyon egzersizleri de yapmalıdırlar.
Bu hedeflere ulaşmak için; suda dizi büküp uzatma, yürüyüş, koşu (birkaç hafta sonra) ve bisiklet veya benzeri denge gerektiren aygıtları kullanmak, etkili bir rehabilitasyon sürecini oluşturur.
Bu su aktivitelerinin, rehabilitasyonun sadece ilk evrelerinde tavsiye edildiğini de belirtmeliyiz. Vücudunuz yeterli kuvvet ve direnci kazandığı zaman, hareketleri karada yapmak daha etkili sonuçlar almanızı sağlayacaktır. Unutmayın, biz balık değiliz; günlük hayatımız karada geçiyor bu yüzden zamanı gelince vücudunuzu tekrar karaya alıştırmalısınız.
Toplamak gerekirse, dizinizi çok uzun süre “kullanıma kapatmayın”. Onun yerine yavaş yavaş dizinize tekrar hareket etmeyi öğretin. Su rehabilitasyonu, başlamak için harika bir yerdir.
- Effectiveness of Aquatic Exercise in Improving Lower Limb Strength in Musculoskeletal Conditions: A Systematic Review and Meta-Analysis. Heywood, Sophie et al. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation, Volume 98, Issue 1, 173 – 186
- Tratamiento hidrocinesiterápico de la rotura parcial del ligamento cruzado anterior de la rodilla. A propósito de un caso. I.Díaz Pallarés, M.González Pisano. Fisioterapia, Volume 36, Issue 2.
- Huamaní Carrasco, E. (2016). Recuperación de la fuerza muscular del cuádriceps en pacientes posoperados de ligamento cruzado anterior, en un plazo de tres meses – Centro Médico Naval “Cirujano Mayor Santiago Távara”. Licenciatura. Universidad Nacional Mayor de San Marcos.